[ Pobierz całość w formacie PDF ]
STEFAN S
Ę
KOWSKI
GALWANOTECHNIKA DOMOWA
SPIS TRE
Ś
CI
ZANIM ZABIERZEMY SI
Ę
DO PRACY ......................................................................................................... 4
O TYM, CZY FARADAY MIAŁ RACJ
Ę
? ........................................................................................................ 5
Pierwsza elektroliza............................................................................................................................................ 5
Anoda, katoda i jony .......................................................................................................................................... 6
Obserwujemy skutki w
ę
drówki .......................................................................................................................... 7
Kto szlachetniejszy? ........................................................................................................................................... 7
O TYM, CO MO
ś
ESZ WYKONA
Ć
SAM......................................................................................................... 9
O TYM, CO MUSISZ MIE
Ć
KONIECZNIE .................................................................................................. 10
Ź
ródła pr
ą
du ..................................................................................................................................................... 10
Par
ę
słów o akumulatorach............................................................................................................................... 10
Prostownik własnej konstrukcji........................................................................................................................ 11
Bateryjki - zupełna ostateczno
ść
...................................................................................................................... 13
Wanna, ale nie k
ą
pielowa................................................................................................................................. 13
O szynach słów kilka........................................................................................................................................ 14
Kolej na anody ................................................................................................................................................. 14
Przygotowanie elektrolitu................................................................................................................................. 14
Tu ubywa, tam przybywa ................................................................................................................................. 16
Nasz remanent wyposa
Ŝ
enia ............................................................................................................................ 17
Troch
ę
wyja
ś
nie
ń
............................................................................................................................................. 17
Sprawy nudne, ale wa
Ŝ
ne ................................................................................................................................. 18
O BARDZO WA
ś
NYCH PRZYGOTOWANIACH ....................................................................................... 18
Spiesz si
ę
powoli .............................................................................................................................................. 18
Czysto
ść
, jeszcze raz czysto
ść
! ........................................................................................................................ 19
Szlifowanie i polerowanie ................................................................................................................................ 19
Odtłuszczanie ................................................................................................................................................... 20
Trawienie.......................................................................................................................................................... 20
O MIEDZIOWANIU Z PR
Ą
DEM I BEZ PR
Ą
DU.......................................................................................... 21
Szansa dla słabszych ........................................................................................................................................ 21
W takim roztworze miedziujesz ....................................................................................................................... 22
Wreszcie miedziowanie z pr
ą
dem .................................................................................................................... 22
O NIKLOWANIU Z PR
Ą
DEM I BEZ PR
Ą
DU............................................................................................... 25
Za pomoc
ą
aluminium...................................................................................................................................... 25
Anody niklowe ................................................................................................................................................. 25
I z pr
ą
dem......................................................................................................................................................... 26
O CYNKOWANIU, ALE TYLKO Z PR
Ą
DEM .............................................................................................. 27
Skuteczny pancerz ............................................................................................................................................ 27
K
ą
piele do cynkowania .................................................................................................................................... 28
Par
ę
słów o przygotowaniach........................................................................................................................... 29
Pasywacja ......................................................................................................................................................... 30
O RÓ
ś
NYCH RODZAJACH SREBRZENIA ................................................................................................. 31
Lapis i stare monety ......................................................................................................................................... 31
Na pocz
ą
tek bez pr
ą
du ..................................................................................................................................... 32
Srebrzenie przez pocieranie.............................................................................................................................. 33
Srebrzenie przez gotowanie.............................................................................................................................. 33
A teraz z pr
ą
dem .............................................................................................................................................. 34
O CYNIE I MRO
ś
ONYCH KWIATACH ....................................................................................................... 35
Spotkania z cyn
ą
............................................................................................................................................... 35
Na pocz
ą
tek bezpr
ą
dowo.................................................................................................................................. 36
2
Cynowanie z pr
ą
dem ........................................................................................................................................ 37
Obtapianie ........................................................................................................................................................ 39
Krystalit - mro
Ŝ
one kwiaty............................................................................................................................... 40
O NAKŁADANIU W CELU ZDEJMOWANIA .............................................................................................. 46
Zasada pracy..................................................................................................................................................... 47
Z czego i jak wykona
ć
matryc
ę
metalow
ą
?...................................................................................................... 47
Matryca niemetalowa ....................................................................................................................................... 48
Nadawanie przewodnictwa............................................................................................................................... 50
Redukcja chemiczna......................................................................................................................................... 51
Kosmetyka ko
ń
cowa ........................................................................................................................................ 52
O BARWIENIU STALI...................................................................................................................................... 53
Ró
Ŝ
ne metody czernienia ................................................................................................................................. 53
Co to jest brunirowanie?................................................................................................................................... 54
O BARWIENIU MIEDZI I JEJ STOPÓW ...................................................................................................... 55
Sztuczna staro
ść
............................................................................................................................................... 56
Do koloru, do wyboru ...................................................................................................................................... 57
Ró
Ŝ
ne odcienie br
ą
zowego............................................................................................................................... 58
Na kolor czarny ................................................................................................................................................ 58
A stopy miedzi?................................................................................................................................................ 59
O BARWIENIU SREBRA ................................................................................................................................. 60
Na czarno ......................................................................................................................................................... 61
Kolor szary ....................................................................................................................................................... 61
Kolor niebieski ................................................................................................................................................. 62
Gdy barwa si
ę
znudzi ....................................................................................................................................... 62
O ELOKSALACJI I ALODYNOWANIU ........................................................................................................ 62
Co to oznacza? ................................................................................................................................................. 62
Przygotowanie powierzchni do eloksalacji ...................................................................................................... 64
Polerowanie chemiczne .................................................................................................................................... 65
Polerowanie elektrolityczne ............................................................................................................................. 66
Zabieramy si
ę
do utleniania anodowego .......................................................................................................... 67
Barwienie aluminium ....................................................................................................................................... 68
Alodynowanie w praktyce ................................................................................................................................ 69
ZAKO
Ń
CZENIE................................................................................................................................................. 70
Lakier caponowy .............................................................................................................................................. 70
O odczynnikach słów kilka .............................................................................................................................. 71
3
ZANIM ZABIERZEMY SI
Ę
DO PRACY
Dokładnie było to na pocz
ą
tku 1963 r. Na wystawach ksi
ę
gar
ń
ukazała si
ę
mała ksi
ąŜ
eczka z
rysunkiem klucza, widelca, cyrkla na okładce. Jej tytuł brzmiał: "Galwanotechnika domowa".
Wkrótce ju
Ŝ
jej nie było nie tylko na wystawach; ale i wewn
ą
trz ksi
ę
gar
ń
. Ksi
ąŜ
ka widocznie,
przypadła do gustu Twoim starszym kolegom, poniewa
Ŝ
tak szybko znikn
ę
ła z rynku.
Po dokonaniu zmian i uzupełnie
ń
w roku 1969, a nast
ę
pnie w 1970 ukazały si
ę
dalsze - drugie
i trzecie - wydania tej ksi
ąŜ
eczki i wtedy to sypn
ę
ła si
ę
istna lawina listów. Nierzadkie były
słowa podzi
ę
kowa
ń
za prace galwanotechniczne przeprowadzone z dobrym wynikiem, w
innych natomiast dominowały pretensje. O co?
Ŝ
e brakuje przepisu do takiego to a takiego
pokrycia,
Ŝ
e nie mo
Ŝ
esz czego
ś
zrozumie
ć
,
Ŝ
e brakuje Ci odczynników,
Ŝ
e rysunek jest
niezrozumiały.
-Spróbowałem podsumowa
ć
te wszystkie uwagi i
Ŝ
yczenia i teraz musz
ę
Ci przypomnie
ć
,
Ŝ
e
po pierwsze "Galwanotechnika domowa" nie jest i nie ma by
ć
podr
ę
cznikiem ani te
Ŝ
poradnikiem dla osób prowadz
ą
cych wi
ę
ksze, a nawet mniejsze zakłady galwanotechniczne.
Od tego s
ą
specjalne, fachowe ksi
ąŜ
ki. Przyznasz sam,
Ŝ
e nie ma mowy, aby w warunkach
domowych operowa
ć
np. tak silnymi truciznami, jak chocia
Ŝ
by cyjanek potasowy.
Tymczasem wła
ś
nie ten zwi
ą
zek w warunkach produkcyjnych musi by
ć
podstawowym
składnikiem k
ą
pieli słu
Ŝą
cych do miedziowania, srebrzenia, kadmowania czy mosi
ą
dzowania.
Ta ksi
ąŜ
eczka jest przeznaczona przede wszystkim dla amatorów eksperymentu,
majsterkowiczów. Podane w niej przepisy s
ą
dostosowane zasadniczo do wykonania
pojedynczych sztuk.
Na uzasadnione
Ŝ
yczenie Czytelników II i III wydania ksi
ąŜ
eczka została rozszerzona o
rozdział po
ś
wi
ę
cony galwanicznemu cynowaniu bezpr
ą
dowemu oraz wytwarzaniu powłok
krystalitowych. Zmieniony został gruntownie rozdział po
ś
wi
ę
cony galwanoplastyce,
poniewa
Ŝ
niektóre poprzednie przepisy okazały si
ę
zbyt trudne do zrealizowania.
Rozszerzono równie
Ŝ
fragmenty o barwieniu metali i poprawiono kilka rysunków.
Obecnie najpilniejsze jest, aby
ś
my si
ę
dogadali i wyznali sobie wzajemnie,
Ŝ
e czy to
przeprowadzanie do
ś
wiadcze
ń
chemicznych w ciszy własnego k
ą
cika, czy to majsterkowanie
przy tworzeniu czegokolwiek, ale czego
ś
na pewno bardzo wa
Ŝ
nego,
jest to wspaniała rzecz.
No, bo powiedz sam, czy to nie jest interesuj
ą
ce nauczy
ć
si
ę
barwi
ć
aluminium, a nast
ę
pnie
na obóz letni wykonywa
ć
l
ś
ni
ą
ce, barwne
ś
ledzie do namiotu czy te
Ŝ
niezb
ę
dniki takie, jakich
nikt nie ma?
A pozostały Twój sprz
ę
t turystyczny? Na pewno kółka, karabi
ń
czyki., klamerki, okucia,
drobiazgi rowerowe dzi
ę
ki poniklowaniu lub pocynkowaniu b
ę
d
ą
dłu
Ŝ
ej błyszcz
ą
ce i trwałe.
Pokrycie przeł
ą
czników czy ko
ń
cówek srebrem zapewni w pracach elektrotechnicznych
doskonały i niezawodny styk oraz polepszy odbiór Twego aparatu.
1) Wydawnictwa Naukowo-Techniczne wydaj
ą
od lat specjaln
ą
seri
ę
ksi
ąŜ
ek pt.: "Galwanotechnika dla praktyków".
Wyobra
Ŝ
am sobie, jak
ą
rado
ść
sprawisz swojej matce lub siostrze, ofiarowuj
ą
c jej
własnor
ę
cznie wykonany pier
ś
cionek, broszk
ę
lub bransoletk
ę
. Ile uroku zyska wn
ę
trze
mieszkania przez zawieszenie
ś
wiecznika pokrytego pi
ę
kn
ą
patyn
ą
.
Je
Ŝ
eli jeste
ś
fotoamatorem, to zapewne skorzystasz z moich wskazówek dla przeprowadzenia
czernienia mosi
ą
dzu, aby nie błyszczał i nadawał si
ę
do aparatury optycznej. Dokonałem
wiele wysiłku, aby dostarczy
ć
atrakcyjnej tematyki do do
ś
wiadcze
ń
chemicznych i dlatego
mam prawo i od Ciebie czego
ś
wymaga
ć
.
I nie ma co ukrywa
ć
: chemia jest do
ść
niebezpieczna. Dlatego trzeba wszystko robi
ć
dokładnie, tak jak opisałem, nie wolno lekcewa
Ŝ
y
ć
Ŝ
adnych nawet najdrobniejszych
wskazówek, w przeciwnym razie mo
Ŝ
e by
ć
nieszcz
ęś
cie.
4
Przed rozpocz
ę
ciem pracy laboratoryjnej nale
Ŝ
y wło
Ŝ
y
ć
fartuch oraz przygotowa
ć
okulary
ochronne i r
ę
kawice; wszystkie te przedmioty bezpiecze
ń
stwa i higieny pracy s
ą
niezb
ę
dne
przy czynno
ś
ciach z kwasami lub wodorotlenkami (ługiem).
Fartuch, okulary i r
ę
kawice - to mundur chemika. Szczególn
ą
uwag
ę
nale
Ŝ
y zwraca
ć
na
porz
ą
dek i czysto
ść
w pracowni chemicznej. Chemikalia musz
ą
znajdowa
ć
si
ę
w słoikach lub
flaszkach odpowiednio oznaczonych, a naczynia u
Ŝ
ywane do do
ś
wiadcze
ń
powinny by
ć
starannie umyte. W brudnej probówce nic si
ę
nie uda. W tek
ś
cie i na ko
ń
cu ksi
ąŜ
ki podałem
wiele praktycznych rad dotycz
ą
cych zaopatrzenia laboratorium, w niezb
ę
dne chemikalia -
wymieniłem
ź
ródła zakupu lub opisałem sposób samodzielnego otrzymania niektórych
zwi
ą
zków. Reszta nale
Ŝ
y do Ciebie i nie spodziewaj si
ę
od autora recepty pomocy w
pokonywaniu wszystkich trudno
ś
ci.
Spraw
ę
zaopatrzenia w odczynniki najlepiej rozwi
ą
zuje praca w zespole, O wiele przecie
Ŝ
łatwiej jest naby
ć
niezb
ę
dne chemikalia dla kółka chemicznego i koszty przy tym b
ę
d
ą
znacznie mniejsze.
I jeszcze jedna uwaga.
Je
Ŝ
eli które
ś
z opisanych do
ś
wiadcze
ń
b
ę
dzie zbyt trudne lub mo
Ŝ
e nie znajdziesz
potrzebnego przepisu w ksi
ąŜ
ce, albo sam wpadniesz na jaki
ś
ciekawy pomysł, prosz
ę
pisz do
mnie, a zawsze postaram si
ę
przyj
ść
z pomoc
ą
.
Listy adresuj: Dział Ł
ą
czno
ś
ci z Czytelnikami, redakcja miesi
ę
cznika "Młody Technik",
Warszawa, Spasowskiego 4.
O TYM, CZY FARADAY MIAŁ RACJ
Ę
?
Pierwsza elektroliza
Słyszałe
ś
ju
Ŝ
na pewno o prawie Faradaya. Ten genialny uczony, który
Ŝ
ył w pierwszej
połowie ubiegłego stulecia, dokonał bardzo ciekawego odkrycia. Przekonał si
ę
,
Ŝ
e im wi
ę
cej
pr
ą
du przepłynie przez roztwór dowolnej soli, tym wi
ę
cej produktów wydzieli si
ę
na
elektrodach. Nie przypuszczam nawet, aby
ś
w
ą
tpił w prawo odkryte przez tak wielkiego
uczonego, ale doskonale rozumiem,
Ŝ
e chciałby
ś
si
ę
o tym przekona
ć
sam, na własne oczy.
Wcale si
ę
nie dziwi
ę
, chocia
Ŝ
by dlatego,
Ŝ
e na pewno nie wszystko jest tu dla Ciebie zupełnie
jasne.
Przede wszystkim musisz si
ę
postara
ć
o jedn
ą
now
ą
i jedn
ą
star
ą
, zu
Ŝ
yt
ą
ju
Ŝ
, płask
ą
bateryjk
ę
.
Bateryjk
ę
zu
Ŝ
yt
ą
rozbierasz i w ten sposób otrzymujesz 3 pałeczki w
ę
glowe oraz 3 kubeczki z
blachy cynkowej. Gdyby
ś
nie miał zu
Ŝ
ytej bateryjki płaskiej, mo
Ŝ
esz oczywi
ś
cie z
powodzeniem rozebra
ć
3 pojedyncze bateryjki okr
ą
głe. Pałeczki w
ę
głowe i kubeczki trzeba
dokładnie umy
ć
w gor
ą
cej wodzie.
A wi
ę
c do roboty. Do małej zlewki lub parowniczki wsypu-
jesz par
ę
kawałeczków blachy cynkowej (jeden poci
ę
ty kubeczek) i nalewasz 20 ml 10-
procentowego kwasu solnego HCl.
Cynk bardzo łatwo i szybko rozpuszcza si
ę
w kwasie, tak
Ŝ
e po kilku minutach otrzymasz
chlorek cynkowy ZnCl
2
powstały w wyniku reakcji
Zn + 2HC1
→
ZnCl
2
+ H
2
Tak otrzymany roztwór chlorku cynkowego przelej do w
ą
skiej zlewki lub szklanki i dodaj do
niego 80 ml. wody.
Nast
ę
pnie musisz znale
źć
kawałek rurki szklanej o długo
ś
ci 5-10 cm i
ś
rednicy nieznacznie
tylko wi
ę
kszej od
ś
rednicy pałeczki w
ę
glowej. Jeden koniec tej rurki szklanej trzeba zatopi
ć
lub szczelnie, ale tak naprawd
ę
szczelnie, zatka
ć
korkiem.
Dwie pałeczki w
ę
głowe poł
ą
cz teraz z izolowanymi tylko na ko
ń
cu przewodami (najlepiej z
drutem lub z plecionk
ą
miedzian
ą
w igelitowej koszulce). Roztworem chlorku cynkowego
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]