[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->PrACE POgLąDOWEPiel. Zdr. Publ. 2011,1,2, 169–175ISSN 2082-9876© Copyright by Wroclaw Medical UniversityEdyta KędraZaburzenia odżywiania – znak naszych czasówEating Disorders – Sign of Our TimesWyższa Szkoła Medyczna LZDZ w LegnicyStreszczenieZaburzenia odżywiania nie występują w krajach, w których panuje głód, są natomiast piętnem kultury zachodniej,wynikiem ogromnej presji społecznej, zmuszającej do zachowania zgrabnej sylwetki. Socjologowie podkreślają, żewe współczesnej kulturze dochodzi do zderzenia dwóch tendencji: z jednej strony społeczeństwa zostają zarzuco-ne różnymi produktami spożywczymi, z drugiej jest promowane bycie szczupłym. Te dwa sprzeczne przesłanianakazują współczesnemu człowiekowi korzystanie z dostępnych dóbr, które mogą się przyczynić do jego lepszegosamopoczucia, a zarazem nakazują zwiększenie samokontroli nad tym, co się robi. Nie każdy jednak jest w staniez tym się zmierzyć, dlatego większość młodych kobiet – rzadziej mężczyzn – prędzej czy później decyduje się nakontrolowanie diety. Może się to przejawiać w rezygnacji z kalorycznych potraw, w ograniczeniu słodyczy lubw uprawianiu sportu. Może także przybierać bardziej groźne dla zdrowia i życia formy: anoreksji, bulimii czyortoreksji. Skutki tych zaburzeń są nieco inne, ale wspólna jest dla nich chorobliwa koncentracja na jedzeniu (Piel.Zdr. Publ. 2011, 1, 2, 169–175).Słowa kluczowe:zaburzenia odżywiania, ortoreksja, bulimia, anoreksja.AbstractNutritional disorders do not occur in countries where there is hunger, but they are marked by the culture of theWest, due to the enormous social pressure to stay slim. Sociologist stress that contemporary culture is a collisionof two trends: on one hand, of society are shelved abundance of various food products, of the other being slim ispromoted. These two contradictory beliefs, require contemporary man use the available goods, since they can con-tribute to better well-being and increase self-control. However, not everyone is able to face it. Most young women– less frequently men – sooner or later decide to control diet. This may be in reducing sweets or practising sport.It may also have more dangerous for the health and life forms: anorexia nervosa, bulimia nervosa, or orthorexianervosa. The effects of these disorders are slightly different, but food obsession is common in them (Piel.Zdr.Publ. 2011, 1, 2, 169–175).Key words:nutritional disorder, orthorexia nervosa, bulimia nervosa, anorexia.Wiele się mówi i pisze o różnych uzależnie-niach, jakie dotykają współczesne społeczeństwa.Oprócz takich nałogów, jak: uzależnienie od niko-tyny, alkoholizm, narkomania, coraz więcej ludzizmaga się z innym, bardziej współczesnym uzależ-nieniem – uzależnieniem od jedzenia. Często sły-szy się o anoreksji (jadłowstręt psychiczny), buli-mii (żarłoczność psychiczna), nawet o tanoreksji,która oznacza uzależnienie od opalania. Kolorowemagazyny, telewizja, billboardy pokazują uśmiech-niętych, wzorcowo szczupłych, bardzo szczęśli-wych ludzi. Mimo wielu głosów sprzeciwu nadaljest lansowany ideał człowieka, do którego każdypowinien dążyć. Czy aby na pewno?Choroba zaczyna się całkiem niewinnie, jakwszystkie uzależnienia. Obsesyjne i systematyczneliczenie spożywanych kalorii, odmawianie sobiewszystkiego, co tuczy, zapewnianie, że nie tknie sięnigdy więcej niczego, co jest niezdrowe. Oczywiściewszystkim tym poczynaniom służy szlachetny cel,którym jest zdrowe życie. Dochodzi do stopniowegoeliminowania z diety coraz większej liczby produk-tów, pozostają jedynie te, które wydają się niczymnie skażone. A stąd już tylko krok do ortoreksji –obsesji na punkcie zdrowego żywienia.Ortoreksja została odkryta przez lekarza Ste-vena Bratmana, u którego jako pierwszego rozpo-znano tę chorobę. Ze względu na to, że w dzieciń-170stwie chorował na alergię, jego rodzice dbali o to,aby unikał niektórych produktów, w tym mlekai glutenu. Jednocześnie zakorzenili w nim prze-świadczenie, że zdrowa dieta jest gwarantemdobrej kondycji człowieka. Wraz z upływem latnarastała w nim obawa przed jedzeniem, któremogłoby mu zaszkodzić, przeradzając się w obse-sję. Po kilka godzin dziennie przygotowywał sobieskrupulatnie posiłki, zaczytywał się w nowoczes-nych dietach, trendach żywieniowych. Jadł tyl-ko żywność ekologiczną, a każdy kąsek, jak samto określał, przeżuwał po 50 razy. Pracował takżenad stworzeniem tzw. diety cud, która pozwoliła-by na zachowanie młodości i uniknięcie chorób.Unikał spotkań towarzyskich, ograniczył do mi-nimum kontakty ze znajomymi. Dopiero kiedyschudł, osłabł i zaczął chorować uświadomił sobie,ze cudowna dieta mu szkodzi. Ukończył medycy-nę i rozpoczął prywatną praktykę, gdzie poznałpacjentów, którzy tak rygorystycznie przestrzegalidiety, że zamiast zapewnienia sobie zdrowia, do-prowadzili się do stanu chorobowego. Wówczasteż zauważył, że obsesja tych ludzi jest identycznaz jego problemem, a nową jednostkę chorobowąokreślił mianemorthorexia nervosa.Napisał takżew 1997 r. książkę o ortoreksji, pt.: „W szponachzdrowej żywności” [1].Ortoreksja (orthorexia) jest naukowym okre-śleniem patologicznej obsesji na punkcie spoży-wania właściwego jedzenia. Najczęściej ofiaramitej patologii padają kobiety, daje się ją ponadto za-obserwować w społeczeństwach bogatych. rodzajspożywanych produktów przez ortorektyków jestindywidualny dla każdego z nich, ale każdy cier-piący na ortoreksję przykłada obsesyjną uwagę dotego, aby jadać jedynie pokarm, który jest uznawa-ny za zdrowy. Ortorektyk coraz więcej czasu spę-dza na myśleniu o jedzeniu, o tym, w jaki sposóbzaplanować swoje posiłki, narzuca sobie bardzodużą dyscyplinę, a każde złamanie ustanowionychzasad zostaje przez niego ukarane [2].Faktyczna granica między zdrowym odży-wianiem a obsesją na jego punkcie jest prawieniewidoczna. Ortorektycy wierzą, że jeżeli będąprzestrzegać rygorystycznej diety, nie doświadcząchorób nękających współczesne społeczeństwa.Często wydaje im się, że są lepsi od ludzi, którzynie zwracają uwagi na to, co jedzą, mają poczuciemisji, chcą zarazić swoim zapałem do zdrowego ży-wienia innych ludzi. Na pierwszy rzut oka różnicemiędzy ortoreksją a anoreksją są niewielkie, choćjest ich sporo. Najważniejszą z nich jest to, że lu-dzie chorujący na ortoreksję nie pragną obsesyjniezrzucić wagi i być szczupłymi, nie koncentrują się,jak anorektycy, na ilości spożywanego pożywienia,ale głównie na jego jakości. Tak naprawdę nie jestto choroba, która może być łatwo zdiagnozowana.E. KędraJest to całkiem nowy i kontrowersyjny termin, nadktórym nadal trwają badania.Z psychologicznego punktu widzenia ortorek-sja jest bardzo podobna do anoreksji. Zapadają nanią szczególnie ludzie skupieni na sobie, perfek-cjoniści, którym ograniczanie spożywania okre-ślonych produktów daje poczucie kontroli nadwłasnym zdrowiem i ciałem. Uciekają oni przedbylejakością życia, a jednocześnie nie potrafią cie-szyć się drobnymi przyjemnościami. Mają zasady,których bardzo sztywno się trzymają, analizująswoje błędy, a gdy coś ułoży się nie po ich myśli,mają ogromne wyrzuty sumienia. Obsesyjnie kon-trolując, co i jak jedzą, wypełniają pustkę życiową,próbując zapomnieć o swoich codziennych kłopo-tach [1].W pierwszej kolejności ortorektycy wykreśla-ją ze swojego jadłospisu kilka produktów, któreuważają za niezdrowe. Z czasem zaczynają usuwaćkolejne, aż dochodzą do kilku produktów, któreuważają za najzdrowsze. Każdy kęs pokarmu jestprzeżuwany przez nich kilkakrotnie. Ostateczniemogą dojść do momentu, w którym stwierdzą, żezdrowe jest tylko picie wody, oczywiście tej spe-cjalnie wyselekcjonowanej. Można pokusić sięo stwierdzenie, że pokarm przeznaczony do spoży-cia jest oglądany przez ortorektyka niemalże przezlupę. Nie robią oni zakupów w popularnych skle-pach, super- lub hipermarketach, ale zaopatrują sięprawie wyłącznie w ekologicznych gospodarstwachi sklepach ze zdrową żywnością. Z czasem tracą za-ufanie nawet i do tych miejsc i sami zaczynają piecchleb wieloziarnisty lub hodować rozmaite kiełki.Jeśli natomiast robią zakupy w „normalnym” skle-pie, to najczęściej z dużą uwagą studiują etykietki,skupiając swoją uwagę zwłaszcza na informacjachdotyczących konserwantów i sztucznych barwni-ków. Każdy posiłek jest przygotowywany niemalz aptekarską precyzją, według tabel z kaloriamii informacji na temat wartości odżywczych danegoproduktu. W kręgu jego zainteresowań leży wszel-kiego rodzaju literatura i czasopisma dotyczącezdrowego odżywiania się [3].Ortorektyk unika kontaktów z innymi ludźmi,z rodziną, ze znajomymi, nie chodzi do kawiar-ni, restauracji, pubów. Nieustanne myślenie o je-dzeniu i przygotowywanie posiłków zajmuje muniemal cały czas, nawet ten przeznaczony na inneczynności. Jeśli natomiast podejmie decyzje o wyj-ściu, to tylko i wyłącznie ze swoim posiłkiem.ryzyko zdrowotne jest zależne od preferowa-nego przez ortorektyka sposobu odżywiania się.Zwykle konsekwencje diet ortorektyków nie niosąza sobą większego ryzyka niż dieta wegetariańskalub wegańska. U chorych zaobserwowano wieleproblemów natury społecznej, np. trudniej jest tymludziom unikać rozmów na temat jedzenia, izolująZaburzenia odżywiania – znak naszych czasów171ją lęk przed przytyciem, który powoduje znacznezmniejszanie ilości przyjmowanego pożywienia.Stan ten nie jest spowodowany organicznymizmianami w ośrodkowym układzie nerwowym anichorobą somatyczną, ale w miarę trwania proce-su ograniczania pożywienia może prowadzić dopoważnych zmian neurologicznych oraz zagraża-jących życiu zaburzeń somatycznych, ze śmierciąwłącznie [6].Klasyfikacja Amerykańskiego TowarzystwaPsychiatrycznego przedstawionego w DSM-IV(APA-2000) wyodrębniła następujące kryteriadiagnostyczne anoreksji: odmowę utrzymywaniaciężaru ciała co najmniej na poziomie minimal-nym dla wieku i wzrostu (np. chudnięcie prowa-dzące do spadku masy ciała poniżej 85% wartościnależnej lub trudność w przybieraniu na wadzew okresie wzrostu, co prowadzi do utrzymywaniasię masy ciała poniżej 85% wartości należnej), in-tensywny lęk przed przybieraniem na wadze lubotyłością, mimo utrzymywania się rzeczywistejniedowagi, zaburzenie sposobu widzenia kształtui masy własnego ciała, u dziewcząt nieobecnośćtrzech kolejnych cyklów menstruacyjnych [7]. Tasama klasyfikacja wyodrębnia typ niebulimicznyi typ bulimiczny anoreksji. W typie niebulimicz-nym („restrykcyjnym”) nie dochodzi do epizodówobjadania się. Osoby ograniczają spożywanie po-karmów do minimum oraz stosują intensywnećwiczenia fizyczne. W typie bulimicznym nato-miast („żarłoczno-wydalającym”) dochodzi do re-gularnych epizodów niekontrolowanego objadaniasię oraz stosowania środków przeczyszczającychi wywoływania wymiotów [7].Anoreksja dotyka najczęściej dziewcząt w okre-sie dojrzewania między 12. a 19. r.ż. Chłopcy sta-nowią niewielki odsetek populacji osób chorują-cych. Jadłowstręt psychiczny rozpoczyna się u nichokoło 15–16 r.ż., a jego przebieg jest cięższy niżu dziewcząt [8].Mechanizm powstawania anoreksji jest trudnydo określenia na podstawie jednej teorii. Więk-szość psychiatrów i psychologów wymienia wieleczynników, które powodują występowanie ano-reksji. Należą do nich m.in. cechy indywidualnejednostki, takie jak: odpowiedzialność, solidność,obowiązkowość, pilność, niska samoocena, wyso-kie ambicje i wzmożona potrzeba sukcesu, trudno-ści w kontaktach z rówieśnikami, trudności w ak-ceptowaniu własnego wyglądu [8]. Anorektycy toosoby, które są bardzo obowiązkowe. Odczuwająsilną potrzebę sukcesów i jednocześnie pomniej-szają wartość swoich dokonań i możliwości in-telektualnych. Występują u nich trudności w na-wiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, większośćczasu spędzają w samotności. W dużym stopniustarają się spełniać oczekiwania innych. Nadmier-się, spożywają posiłki w samotności i wielkim sku-pieniu, poświęcają mnóstwo czasu na odpowiednidobór produktów i wyszukiwanie najlepszej ichjakości [4].Oczywiście nie ma nic niezdrowego w tym,że człowiek stara się zdrowo odżywiać. Problemzaczyna się, gdy zbyt dużą uwagę przywiązuje dojakości pożywienia i uporczywie trzyma się myśli,że maksymalnie zdrowe posiłki uczynią go lep-szym, rozwiążą wszystkie jego życiowe problemy.Po pewnym czasie organizm pozbawiony wielumikroelementów i witamin zaczyna się buntować.Wraz z trwaniem tego niekorzystnego zjawiskai jego pogłębianiem się dają się zaobserwować na-stępujące dolegliwości: bóle i zawroty głowy, nud-ności, ciągłe zmęczenie, anemia, osteoporoza, za-burzona praca jelit oraz zwiększona podatność nazakażenia. Pojawiają się kłopoty z pamięcią i kon-centracją, ustaje miesiączka, ponieważ organizmnie wytwarza wystarczającej ilości estrogenów nie-zbędnych do zachowania regularnych cykli. Wzra-sta zagrożenie nadciśnieniem, chorobą serca, poja-wiają się huśtawki nastroju, depresja. Pogarsza sięstan fizyczny i psychiczny, a nieleczona ortoreksja,podobnie jak anoreksja, może doprowadzić nawetdo śmierci [1, 2, 5].Nie jest znana dokładna liczba ortorektyków.Jest spowodowane to tym, że chorzy na ortorek-sję rzadko zgłaszają się na leczenie lub leczą sięw kierunku innych chorób. Na ogół jednak nie sąto osoby bardzo młode, jak ma to miejsce w przy-padku anoreksji. rzadko także zgłaszają się do psy-chologów, raczej narzekając na zły stan zdrowiaodwiedzają lekarza i są leczeni pod kątem konkret-nej dolegliwości. Ważnym zadaniem jest uświado-mienie choremu, że pozornie zdrowa, dieta możewyrządzić wielkie spustoszenie w organizmie, a dlauzupełnienia powstałych niedoborów należy wpro-wadzić suplementację witamin i minerałów [5].Podstawą leczenia tego zaburzenia jest sto-sowanie racjonalnej diety ułożonej przez lekarzalub specjalistę ds. żywienia. W pierwszym okre-sie należy skupić się na wyrównaniu niedoborów,następnie na dyscyplinowaniu chorego. Jeśli orto-rektyk nie jest w stanie zaakceptować diety zapro-ponowanej przez lekarzy, powinien jak najszybciejtrafić do psychoterapeuty. Ortoreksja, podobniejak anoreksja lub bulimia, jest „chorobą duszy”i często okazuje się, że pomoc specjalisty jest nie-zbędna [4].Jadłowstręt psychiczny (anorexianervosa)na-leży do swoistych zaburzeń odżywiania. Anoreksjajest zaburzeniem, w którym chorzy osiągają bardzomałą masę ciała, mimo to czują się otyli i boją sięnawet najmniejszego jej przyrostu. Chorzy dążądo zmiany masy ciała poniżej przyjętych norm,nieprawidłowo oceniają własny wygląd i odczuwa-172nie koncentrują się na kształcie własnej sylwetkii widzą ją jako nienaturalnie grubą.Następnym czynnikiem, który może wyzwolićanoreksję jest okres dojrzewania. Okres ten charak-teryzuje się zmianami fizycznymi, emocjonalnymi,poznawczymi i społecznymi. Zmiana proporcjiw sylwetce i przyrost masy ciała oraz osiągnięciedojrzałości płciowej mogą być powodem niepokojumłodych ludzi. Młodzież nadmiernie koncentrujesię na kształcie swojej sylwetki, przesadnie troszczyo estetykę i higienę ciała. Dużo czasu poświęca namierzenie i ważenie się, niekiedy na stosowanie dietodchudzających. Porównuje swój wygląd z rozpo-wszechnianym przez media ideałem urody [8].W uruchamianiu jadłowstrętu psychicznegobardzo istotną rolę odgrywają czynniki rodzinne.Nieprawidłowości relacji w systemie rodzinnymdotyczą dwóch poziomów: relacji między rodzi-cami oraz relacji między osobą chorą i każdymz rodziców z osobna. Cechy rodzin, w którychwystępują zachowania anorektyczne, to sztyw-ność relacji wewnątrzrodzinnych, brak sposobuna rozwiązywanie konfliktów, posługiwanie sięw relacjach rodzice–dziecko nadmiernym wiąza-niem oraz blokowanie procesu autonomii przezpotencjalną pacjentkę. Odchudzanie hamuje wte-dy rozwój i pozwala unikać konfliktów związanychz dojrzewaniem [9]. Inną cechą rodzin, w którychwystępuje anoreksja jest współzawodnictwo w po-święcaniu się i rezygnowaniu z własnych potrzebna rzecz innych członków oraz nadmierne aspira-cje. Jedynym obszarem wolności dla osoby chorejna anoreksję staje się przestrzeń własnego ciała,nad którą stara się sprawować kontrolę. Zmianyw zachowaniu i wyglądzie osoby chorej są impul-sem dla rodziny do wzmocnienia kontroli, co pod-trzymuje i nasila objawy zaburzenia [10].Dużą rolę w powstawaniu anoreksji odgry-wają determinanty społeczno-kulturowe. Cha-rakterystyczną cechą współczesnej kultury jestnadmierna dbałość o sylwetkę wyrażająca sięmodą na rozmaite diety, ćwiczenia modelującesylwetkę, kluby fitness. Socjologowie wskazują,iż kultura popularna przekazuje liczne komu-nikaty odnoszące się do sposobów odżywiania,kreowania i kontroli ciała, sylwetki oraz wyglądu[11, 12]. Zgodnie z teraźniejszą modą na szczupłeciało coraz więcej młodych osób ma obsesję napunkcie jedzenia, stosowania różnych diet i kon-trolowania masy ciała, np. przez: głodzenie się,zażywanie środków przeczyszczających, zmniej-szających łaknienie, wywoływanie wymiotów,uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych.Takie postępowanie może przyczynić się do wy-stąpienia anoreksji [8].Bulimia psychiczna charakteryzuje się napada-mi objadania się, w czasie których osoby zjadająE. Kędraolbrzymie ilości różnych pokarmów. Podczas ta-kiego napadu doświadczają uczucia utraty kon-troli nad tym, co i w jakich ilościach jedzą. Jedząbardzo szybko i najczęściej pokarmy wysokoka-loryczne. Po napadzie przez jakiś czas odczuwająulgę związaną ze spadkiem napięcia, od któregozaczyna się epizod, a jednocześnie mają poczuciewiny, wstydu i wyrzuty sumienia z powodu utratykontroli. Epizod bulimiczny dla niektórych osób tonie tylko pojedynczy napad obżarstwa, ale nastę-pujące po sobie w krótkim czasie kolejne napadyobjadania się, które mogą kończyć się dopiero pokilku dniach, a nawet tygodniach. Podczas epi-zodów żarłoczności, jak i między nimi, osoby sązaabsorbowane myśleniem o jedzeniu i nadmier-ną kontrolą masy ciała. Próbują przeciwdziałaćtyciu, stosując takie metody, jak: prowokowaniewymiotów, zażywanie środków przeczyszczają-cych, moczopędnych, leków zmniejszających łak-nienie, stosowanie okresowych głodówek. Tegotypu aktywność związaną z kontrolowaniem masyciała nazywa się zachowaniem kompensacyjnym.Chorzy na bulimię mogą mieć mniejszą lub więk-szą nadwagę, być bardzo chude lub okresowo tyći chudnąć. Bulimicy chorobliwie boją się utyć, dla-tego określają nieprzekraczalną dla siebie granicęmasy ciała, którą wszystkimi możliwymi sposoba-mi próbują utrzymać. Od utrzymania wagi zależyich samoocena, która zmniejsza się w przypadkustwierdzenia minimalnego przekroczenia wyzna-czonej granicy. Masa ciała ustalona przez choregojest znacznie mniejsza niż ta określona na przykładprzez lekarza [14].W klasyfikacji Amerykańskiego TowarzystwaPsychiatrycznego DSM-IV-Tr (APA 2000) wyróż-niono następujące kryteria do rozpoznania bulimii:powtarzające się epizody gwałtowanego objadaniasię charakteryzujące się jedzeniem w określonym,krótkim czasie takiej ilości jedzenia, która dlawiększości ludzi jest zdecydowanie za duża orazpoczucie braku kontroli nad jedzeniem w czasieepizodu objadania; stosowanie powtarzających sięzachowań kompensacyjnych chroniących przedprzyrostem masy ciała w postaci prowokowaniawymiotów, nadużywania środków przeczyszczają-cych i/lub odwadniających, lewatyw, a także gło-dówek, uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycz-nych; epizody objadania się powinny występowaćco najmniej średnio dwa razy w tygodniu przeztrzy miesiące. Samoocena osoby jest wyznaczonagłównie przez kształt i masę ciała. Zaburzenie tonie występuje w przebieguanorexia nervosa[15].Wyodrębniono także dwa typy bulimii psy-chicznej: typ przeczyszczający i nieprzeczyszcza-jący [15]. W przebiegu bulimii o typie przeczysz-czającym regularnie są prowokowane wymioty,dochodzi do nadużywania środków przeczysz-Zaburzenia odżywiania – znak naszych czasów173Zawsze przedkładają oczekiwania otoczenia nadwłasne uczucia i potrzeby, przez co czują się corazbardziej samotni i opuszczeni. Taki ciąg zachowańdostosowanych do innych powoduje coraz więk-sze napięcie, które dla osoby chorej staje się nie dozniesienia i pojawiają się zachowania impulsywne.Także chorzy na bulimię stawiają sobie wysokiewymagania oraz duże znaczenie przypisują osią-gnięciom szkolnym. Chorzy mają poczucie małejautonomii, trudności z niezależnym funkcjono-waniem oraz kontrolą wielu wymiarów swojegożycia. Osoby chore na bulimię wykazują większązależność od innych, wyrażającą się m.in. potrze-bą opieki lub bycia kontrolowanym. U pacjentówz bulimią często (u około 1/3 osób) diagnozuje sięosobowość borderline (typ pograniczny osobowo-ści chwiejnej emocjonalnie). Osobowość borderlinecechują pozory dobrego przystosowania społecz-nego, przewlekłe obniżenie nastroju lub skrywanawrogość, poczucie cierpienia, niestabilne związkiinterpersonalne – od intensywnej zależności połą-czonej z manipulowaniem [17]. U osób z bulimiąwystępuje wiele zachowań impulsywnych, takichjak: próby samobójcze, samookaleczenia, naduży-wanie leków, alkoholu, narkotyków, kradzieże. Sąto zachowania charakterystyczne także dla osobo-wości borderline [17].W powstawaniu bulimii, podobnie jak jadło-wstrętu, duże znaczenie mają czynniki rodzinne.Sposób funkcjonowania rodziny różnicuje rodzi-nę anorektyczki i bulimiczki. W rodzinie, w którejrozwinęła się anoreksja przeważa sztywność i za-leżność, w rodzinie bulimicznej natomiast chaosi wrogość [18]. rodziny bulimiczne są targanekonfliktami, skłócone, chaotyczne, nie dają swo-im członkom oparcia, wiary ani pewności siebie.Nie uczą racjonalnego rozwiązywania konfliktów,gdyż przeważa w ich obrębie komunikacja niewprost, często prowadzona w zupełnie innych sty-lach. W rodzinie tej występuje większa konflikto-wość oraz obowiązują mniej bezpośrednie wzorcekomunikowania się. Brak jest wsparcia, jakiegoczłonkowie mogą oczekiwać od siebie, mniejszejest przykładanie uwagi do autonomii jednostkii poczucia jej wartości. rodzice są na ogół skłó-ceni, atmosfera w domu jest wypełniona stresem.Matki osób cierpiących na bulimię są agresywnei wykazują większą skłonność do depresji, ojcowiesą nerwowi i impulsywni, nie mają kontaktu z oto-czeniem [19].Od dzieciństwa wiele potrzeb przyszłego bu-limika nie znajduje zaspokojenia, szczególnie po-trzeba miłości, wsparcia, zaufania i rozwoju. Wy-rażane przez dziecko pragnienia i uczucia są częstoprzyjmowane sarkastycznie i z ironią. W miejsceemocjonalnej intymności pojawiają się spory, bę-dące obroną przed bliskością. W rodzinach takichczających, odwadniających lub lewatyw. W typienieprzeczyszczającym osoba stosuje zachowaniakompensacyjne, takie jak ćwiczenia fizyczne lubgłodówki, ale regularnie nie wymiotuje, nie sto-suje środków przeczyszczających, odwadniają-cych lub lewatyw [15]. Klasyfikacja przedstawionaw DSM-IV-Tr precyzyjnie określa różnice międzyanoreksją, zwłaszcza o typie bulimicznym, a buli-mią, co ułatwia rozpoznanie [15].Choroba ta dotyka 1–3% młodych dziewcząti kobiet między 15–24 r.ż. Większość z nich przedwystąpieniem objawów bulimicznych głodziła sięlub stosowała diety odchudzające bez oczekiwane-go powodzenia. Podobnie jak w przypadku ano-reksji, chłopcy stanowią niewielki odsetek popu-lacji osób chorujących na bulimię [8]. Z literaturywynika, że bulimia występuje częściej u chłopcówi mężczyzn o orientacji homoseksualnej. Za przy-czynę występowania zaburzeń odżywiania w tejgrupie mężczyzn uważa się koncentrację na cielei wyglądzie, która może powodować przecenianiewartości fizycznej atrakcyjności i być źródłem nie-zadowolenia z siebie i swojego wyglądu [7].Bulimia jest uwarunkowana wieloczynni-kowo, podobnie jak anoreksja. W porównaniuz mechanizmem anoreksji, w bulimii większą rolęodgrywają czynniki biologiczne związane z nie-prawidłową czynnością układu serotoninergicz-nego. Obserwuje się zwiększoną liczbę napadówżarłoczności w okresie jesienno-zimowym, którawiąże się z ograniczeniem aktywności serotoni-nergicznej. Także środki lecznicze o działaniuserotoninergicznym powodują spadek apetytu napokarmy wysokokaloryczne. Istotny wpływ na tozaburzenie mogą mieć także inne neuroprzekaź-niki i neuromodulatory, takie jak: leptyna, neuro-peptydy, cholecystokininy, noradrenalina i dopa-mina. Interakcje między tymi przekaźnikami mająznaczenie w regulacji łaknienia [16].Za przyczynę powstawania zachowań buli-micznych można uznać cechy indywidualne jed-nostki, takie jak: niestabilność emocjonalna, ni-ska samoocena, trudności w akceptowaniu siebie(szczególnie własnego wyglądu), brak samokon-troli, wysokie ambicje połączone z brakiem sukce-su [8]. Osoby chorujące na bulimię mają obniżonąsamoocenę, która opiera się na opiniach innych,zwłaszcza ważnych dla nich osób: rodziców, ró-wieśników, nauczycieli, a później partnerów. Nie-jednokrotnie mówią o sobie z lekceważeniem, niemają do siebie szacunku, są do siebie wrogo na-stawione, prezentują postawę odrzucania samychsiebie. Kolejną cechą tych osób jest bardzo silnapotrzeba akceptacji i uznania ze strony otoczenia.Bulimicy uważają, że dobre wypełnienie oczeki-wań innych oznacza bycie doskonałym i że jestwarunkiem koniecznym, by inni ich doceniali.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]