[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->AGNIESZKA KOZAK, PIOTR MAMCARZKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a IIProfil socjopsychologiczny terrorystyÎMnogosc definicyjna pojecia terroryzm utrudnia utworzenieÂÂÎcego terroryste.Îogolnego profilu osobowosciowego charakteryzujaÂÂÇ ÂÎÎÎ-W zaleznosci od przyjetej koncepcji terrorysty, w interpretacje wøaÇÎ ÂÇcza sie rozne inne zmienne psychologiczne. Waznym elementemanalizy jest zwrocenie uwagi na aspekt socjodemograficzny i srodo-ÂÂwiskowy. Charles A. Russell i Bowman H. Miller (1977) dokonalianalizy jakosciowej 350 biografii terrorystow. Na bazie tych opisowÂÂÂÎce ustalic ich profil socjodemograficzny.uzyskali dane pozwalajaÂWiek aktywnych czøonkow to 20-25 lat, zas przywodcow ugrupowan ÂÂÎterrorystycznych ± ok. 35-58 lat. Wieksza liczba terrorystow jest do-ÂÎ Îbrze wyksztaøcona (ukonczone studia, kursy, szkolenia), cechuja sieÂÎwysokim poziomem inteligencji i pracowitoscia èa Î. Îczy sie to posred-ÂÇ Â Înio z przynaleznoscia do sredniej lub wysokiej klasy spoøecznej. Ta-ÂÎkie same dane uzyskuje sie w aktualnych analizach (Hudson, 1999;ÎSageman, 2004; Thackrah, 2004). Osoby, ktore sa werbowane doÂÎorganizacji, nie powinny sie wyrozniac zadnymi szczegolnymi znaka-ÂÇ Â ÇÂÇÎmi fizycznymi. Wazne jest to, aby jednostka øatwo wtopiøa sie w tøumÇi aby nie mozna jej byøo w øatwy sposob rozpoznac Czøonkowie grupÂÂ.Îterrorystycznych sa osobami samotnymi, w przeciwienstwie do lide-ÂÇÎrow, ktorzy wioda ustatkowane zycie.ÂÂPsychologia wysuwa wiele koncepcji na temat osobowosci terro-ÂÎrysty. W literaturze podkresla sie dwa podejscia. Pierwsze wyrozniaÂÂÂÇÇÎÎhipoteze ¹Agresja ± Frustracjaº ktora mowi, ze przyczyna zachowanÂÂÂagresywnych jest frustracja, a frustracja zawsze prowadzi do agresjiÇ(Borum, 2004). J.C. Davies (1973) zauwaza u terrorystow przepascÂÂÂÎÎcymi oczekiwaniami a uzyskiwanym poziomem sa-miedzy wzrastaja260Agnieszka Kozak, Piotr MamcarzÇÎtysfakcji. Zas J. Margolin (1977) twierdzi, ze wiekszosc zachowanÂÂÂÂÎÎÎzana z niezaspokojonymiÎterrorystow jest reakcja na frustracje zwiaÂpotrzebami politycznymi, ekonomicznymi lub osobistymi.ÎÎDrugie ujecie koncentruje sie na hipotezie ¹NarcystycznegoÇgniewuº. Jezeli pierwotny narcyzm w formie ¹wielkiego jaº nie zos-Îtanie zneutralizowany przez kontakt z rzeczywistoscia tworzy sie Î,Îca Îosobowosc socjopatyczna (arogancka, nielicza sie z innymi). ToÂÂǹwyidealizowane egoº moze doprowadzic do powstania bezradnos-ÂÂÎc ÎÎzci, ktora przeksztaøcaja sie w nieopanowany gniew, da Ç y do zni-Âszczenia z  døa narcystycznego urazu (Crayton 1983; Post, 1990;ÂroPearlstein, 1991).Sullwold (1981) przypisuje terroryscie ekstrawertyzm, czyli nie-ÂÎstabilnosc brak zahamowan, nieliczenie sie z innymi, szukanie wra- Â,ÂÇ ÂÎzen. Ponadto zwraca uwage na neurotycznosc ktora przybiera postac Â, ÂÂÎnegatywnego nastawienia do swiata, braku tolerancji na krytyke,ÂÎpodejrzliwosc agresje i zajmowanie pozycji obronnej w stosunku Â,do ludzi.Franco Ferracuti dokonaø analizy pochwyconych terrorystow.ÂÎEfektem badan byøo wyodrebnienie cech osobowosciowych wspol-ÂÂÂnych dla schwytanych osob. Takim czynnikiem byø niepokoj, zbytÂÂÇÇÎÎcejduza wrazliwosc wzgledem siebie i otaczaja rzeczywistosci. Ponad-ÂÂÂÇÎÎÎto zauwazono wewnetrzna niezgodnosc pomiedzy emocjonalnymiÂÂa poznawczymi systemami. Kolejnym elementem wspolnym byøa søa-ÂÎbosc zasad moralnych oraz brak zasad etycznych wzgledem innychÂÂ(Hudson, 1999).ÎÎ ÇÎ ÎceCzesto w mediach podkresla sie, ze osoby beda w grupie ter-ÂÎrorystycznej sa chore psychicznie lub nawet uposledzone. Nie znale-ÂÎzku potwierdzajaÎcego taka teze. Wyroznia sie na-ÎÎÎziono jednak zwiaÂÇÎcetomiast dwa stanowiska dotycza osobowosci terrorysty. JednoÂÎÎprzypisuje czøonkowi grupy terrorystycznej specyficzna konstelacjeÎcych wpøywa na decyzje o wstaÎÎpieniu do ugrupowania.cech, majaÇÎÎcaPodkresla sie bowiem, ze terrorysta to osoba cierpia na kompleksÂÇÇ Ânizszosci, pozbawiona jest poczucia niezaleznosci, asertywnosci, po-ÂÂÎczucia wøasnej wartosci. Czuje sie søabsza, upokorzona, brakuje jejÂÇÎÎempatycznych uczuc trawi ja poczucie winy, a czesto takze samot-Â,nosc (por. Ardila, 2002; Goertzel, 2002; Lawal, 2002).ÂÂProfil socjopsychologiczny terrorysty261ÎDrugie stanowisko nie dopatruje sie u jednostki terrorystycznejÎpatologicznych cech. Liczba zaburzen wystepuje w grupie terrorys-ÂÇÎÎtycznej tak samo czesto jak w populacji. Badacze wierza w to, ze takaÇÎcaÎ Â,osoba ma prawidøowo funkcjonuja Î osobowosc Nalezy pamietac Â.ÇÎze terrorysci to w wiekszosci møodzi ludzie, dobrze wyksztaøceni.ÂÂÎ ÎÎzaniem do przeko-Charakteryzuja sie silnym emocjonalnym przywiaÇ Î.nan i grupy do ktorej przynaleza Organizacja daje im poczucie przy-ÂÂÇ ÂÇÎÎÎnaleznosci, nadaje sens ich zyciu i wypeønia wewnetrzna pustke (por.McCauly i Segal, 1987; Hudson, 1999; Reid, 2002; Sageman, 2004).ÎZ drugiej jednak strony przejawiaja cechy zachowan socjopatycznychÂÎcych z kontekstu politycznego, spoøecz-i psychopatycznych, wynikajaÇÎ ÇÎnego, ekonomicznego lub religijnego. Zauwaza sie, ze maja trudnosciÂÇw relacji do wøasnej tozsamosci oraz emocji, co prowadzi do aktowÂÂprzemocy (Trackrah, 2004), jednak nie swiadczy o chorobie psy-Âchicznej.ÇWaznym elementem osobowosciowym jest swiadomosc dokony-ÂÂÂÂÎ, Çwanych czynow i podejmowanych wyborow. Analizy wskazuja zeÂÂÇÎterrorysci sa w peøni swiadomi swoich dziaøan i zachowan. MoznaÂÂÂÂÎze stanowczoscia odrzucic teze o niepoczytalnosci. ÎÂÂÎTerrorysci spostrzegaja rzeczywistosc przez filtr wøasnych prze-ÂÂÂÎkonan i wierzen. Nie potrafia wyjsc poza nabyte schematy. MocÂÂÂÂÇschematu polega na tym, ze czøowiek probuje podtrzymac spojnoscÂÂÂÂÂstruktur poznawczych przez wyszukiwanie informacji zgodnych z po-Çsiadanymi juz postawami i odrzucanie informacji, ktore mogøyby teÂpostawy w jakikolwiek sposob zakwestionowac (Festinger, 1964).ÂÂÎÎÎ ÂSchemat jest wiec abstrakcyjna reprezentacja ogolnej wiedzy o danejÎrzeczywistosci, a istota jego dziaøania jest wyszukiwanie podobienstwÂÂÎmiedzy kolejnymi przypadkami, co upraszcza rzeczywistosc Sposob Â.Âmyslenia terrorystow jest prymitywny, nierealistyczny i uproszczony.ÂÂÎPercepcja jest ograniczona, zamyka sie w systemie dychotomicznym:Çdzielenie swiata na dwa obszary ¹dobra i zøaº: jezeli ktos jest bogaty,ÂÂÇÇto znaczy ze przez to ktos inny musi byc biedny, jezeli ktos nie jestÂÂÂÎprzyjacielem, to automatycznie staje sie wrogiem itd. Brak jest zdol-Çnosci do analitycznego i abstrakcyjnego myslenia. Moze to wynikacÂÂÂÎz systemu edukacji, ktory jest nastawiony na zapamietywanie mate-ÂÎ Îriaøu, a nie rozumowanie. Staraja sie narzucic na innych swoj indy-ÂÂ262Agnieszka Kozak, Piotr Mamcarzwidualny system wartosci (McCauly, 1987; Thackrah, 2004; Sage-Âman, 2004).Îcym stopniu odczuwa emocje nega-Osoba terrorysty w dominujaÎÎÎtywne: agresje, frustracje, gniew, lek, niepokoj. Terrorysta kieruje teÂÇÎodczucia przeciwko obiektowi, ktory uwaza za przyczyne swego zøe-ÂÎÎcza Îgo stanu wewnetrznego. Niejednokrotnie z tym stanem øa Î sie po-ÇÇÇrazki w zyciu osobistym: utrata rodziny, stanowiska pracy, uzaleznie-Ç ÂÇnia, nieudane maøzenstwo itd. U podstaw emocjonalnej sfery lezyÇ Îsystem kognitywny. Niektore ugrupowania terrorystyczne uwazajaÂÇÎsiebie za wybrancow Boga, ktorzy maja stac na strazy dobra. Inni ÂÂÂÎ, Ç Îz kolei twierdza ze sa ofiarami niesprawiedliwosci, wyzysku i mani-ÂÇ Âpulacji jednostek politycznych. W zaleznosci od grupy terrorystycz-Înej co innego bedzie z  døem negatywnych wzmocnien. Niestety,ÂroÂnajbardziej niebezpieczny jest poziom przykrych stanow emocjonal-Ânych, ktory u terrorystow jest bardzo wysoki (Hudson, 1999; Ardila,ÂÂ2002; Sageman, 2004).ÎTerrorysci maja tendencje do przypisywania pozytywnego zna-Âczenia swoim nieracjonalnym zachowaniom. Jest to swoistego ro-ÎcyÎdzaju mechanizm obronny, chronia ¹egoº przed konfrontacjaÎÎÎcz obiektywna ocena tego dziaøania. Poza tym, nadaja pozytywneÇÎÎznaczenie kazdemu czynowi, wzmacniaja obraz siebie i uzyskuja po-Çczucie kontroli nad sytuacjami niezaleznymi od nich. Zaburzonyproces atrybucji prowadzi do myslenia w kategoriach uzasadniania:ÂÇÇÎÎιim sie to nalezaøoº, ¹maja to, na co zasøuzyliº. Ponadto broniaÎswojej integralnosci poprzez zaprzeczanie i wypieranie przestep-ÂÎdzanie innym krzywdy, zabijanie niewinnych,czych dziaøan: wyrzaÂÇÇ Îkradzieze itd. (por. Loza & Clements, 1991). Uwazaja siebie zaÎÎcym caøy swiat. Ma tobohaterow, ktorzy walcza ze zøem niszczaÂÂÂÇÇÎzek z opisana przez Janisa (1968) skøonnoscia do utoz-Îrowniez zwia ÎÇ ÂÎÎÎÎÎsamiania sie z wøasna grupa w obliczu zagrozen. Im wieksze pote-pienie dla aktow terroru ± czyli im bardziej nieprzychylna postawaÂÇÎotoczenia wobec terroryzmu ± tym wieksza tozsamosc grupowaÂÂÎÎcazwiekszaja lojalnosc wobec wøasnej grupy. W rozumowaniu terro-ÂÂÇÎrystow kazdy czyn jest aktem wielkiej odwagi i przyczynia sie doÂÎpokonania demonicznej siøy. Takie samo znaczenie maja akty samo-Îbojcze, gdzie terrorysta czyni to dla wiekszego dobra (Goertzel,ÂProfil socjopsychologiczny terrorysty263Î Î2002). Walka w imie wiekszego dobra oraz koniecznosc chronieniaÂÂÇÎÎsie przed ¹zagrozeniem zewnetrznymº to typowe mechanizmy dzia-ÇÎceÎøania sekty ± uzalezniaja od grupy i od przywodcy, ktory staje sieÂÂopiekunem i obronca Î.System wartoci terrorystyÎPoszukiwanie przyczyn postepowania terrorysty doprowadza ba-Îzanych z gøebokimi strukturami ludzkiejÎdaczy do zagadnien zwiaÂÎegzystencji. Na pierwszy plan wysuwa sie system moralny, poczucieÇsensu zycia, system wartosci, wolnosc i wiele innych elementow spe-ÂÂÂÂcyficznych dla ludzkiego bytu (por. Wilkinson, 1974; Ferracuti Cren-shaw, 1992; della Porta, 1992; Drake, 1998; Hudson, 1999; Brannan,ÇÎc2001). Analiza tych fenomenow jest trudna, gdyz badaja te wymiary,ÂÇÇÎnalezy zwrocic uwage na indywidualny charakter tych zjawisk. Moz- ÂÎpienia da-na natomiast wskazac pewne prawdopodobienstwo wystaÂÂnego zachowania.Kluczowym elementem systemu decyzyjnego oraz motywacyjne-ÎÎÎgo sa wartosci. To one konstytuuja kierunek, w ktorym realizuje sieÂÂÎpodmiotowosc jednostki. Ponadto wartosci wspoøtworza osobowoscÂÂÂÂÂÂÇÎÎczøowieka i przez nie wyraza sie wolnosc osobowa. Wartosci peøniaÂÂÂÎÎÎ ÇÎÎzistotna role w rozwoju i speønianiu sie zycia. Sa silniejsze da Ç eniowoÎÂÎcych wokoø posiadania jakiegos przed-od potrzeb najczesciej oscylujaÂÂmiotu (por. Scheler, 1987; Rokeach, 1873; Gasiula, 1992; Popielski,ÇÇ1993; Hermans, 1998; Popielski 2008). Mozna rowniez wymienic war-ÂÂÇÇÎÎcetosci nizszego i wyzszego rzedu, tworza hierarchiczny system (patrzÂmodel 1).Îz ÂHierarchia wartosci to dynamiczny system da Ç en i odniesien,ÂÂÎcyukierunkowuja podmiot osobowy ¹kuº komus lub czemus, ktoryÂÂÂÎdoÎcych i procesie dokony-uczestniczy w formuøowaniu sa  w oceniajawania wyborow wraz z aktem decyzyjnym. Wolnosc czøowieka prze-ÂÂÂÇÇÎÎjawia sie w tym, ze moze on dokonywac wyborow pomiedzy poszcze-ÂÂÎgolnymi wartosciami i reorganizowac ich strukture (Popielski, 2008;ÂÂÂMamcarz, 2009).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]