[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Uniwersytet Warszawski
Wydziaþ Prawa i Administracji
Katedra Prawa Miħdzynarodowego
Michaþ Missala
Prba okreĻlenia statusu prawnego
Czeczeıskiej Republiki Iczkeria
Praca magisterska wykonana
pod kierunkiem prof. dr hab. Jerzego Pieıkosa
Warszawa 2000
1
SPIS TREĺCI
WSTĦP ............................................................................................................................ 3
ROZDZIAý I Powstanie paıstwa w Ļwietle prawa miħdzynarodowego ........................ 6
1. Pojħcie paıstwa w prawie miħdzynarodowym .................................................... 6
2. Sposoby powstania paıstw .................................................................................. 7
3. Powstanie paıstwa a zasady prawa miħdzynarodowego ..................................... 9
3.1. Zasada uti possidetis iuris ............................................................................. 9
3.2. Zasada integralnoĻci terytorialnej ................................................................ 14
3.3. Zasada prawa narodw do samostanowienia .............................................. 17
4. Znaczenie uznania paıstwa w prawie miħdzynarodowym i w stosunkach
miħdzynarodowych ............................................................................................ 22
4.1. Deklaratywna i konstytutywna teoria uznania ............................................ 22
4.2. Formy uznania ............................................................................................. 23
4.3. Doktryna i praktyka w kwestii uznania ....................................................... 24
ROZDZIAý II Zarys historii Czeczenii ........................................................................ 26
1. Oglne wiadomoĻci o kraju i jego mieszkaıcach ............................................. 26
2. Rosyjski podbj Kaukazu .................................................................................. 27
3. Czeczenia w ZSRR ............................................................................................ 30
4. Budowa niepodlegþego paıstwa ........................................................................ 32
5. Wojna rosyjsko-czeczeıska ............................................................................... 35
ROZDZIAý III Secesja Czeczenii w Ļwietle prawa krajowego .................................... 38
1. Secesja Czeczenii a prawo radzieckie ............................................................... 38
2. Secesja Czeczenii a prawo czeczeıskie ............................................................. 40
2. Secesja Czeczenii a prawo rosyjskie ................................................................. 41
ROZDZIAý IV Prawnomiħdzynarodowy status Czeczenii .......................................... 45
1. Pozycja Czeczenii na arenie miħdzynarodowej ................................................. 45
2. Umowy miħdzy CzeczeniĢ a FederacjĢ RosyjskĢ ............................................. 47
3. PaıstwowoĻę Czeczenii ..................................................................................... 51
ZAKOİCZENIE ........................................................................................................... 55
BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................... 56
2
WSTĦP
Wydarzenia, ktre zaszþy w latach dziewiħędziesiĢtych XX wieku zmieniþy
politycznĢ mapħ Europy, globalny ukþad siþ oraz Ňycie mieszkaıcw znacznej czħĻci
kontynentu. Postawiþy rwnieŇ nowe wyzwania przed prawem miħdzynarodowym, w
oparciu o ktre powinny ksztaþtowaę siħ stosunki miħdzy paıstwami. Praktyka okresu
zimnej wojny sprowadzajĢca siħ do obrony politycznego i terytorialnego status quo nie
przystawaþa do sytuacji powstaþej wskutek upadku systemu komunistycznego i
likwidacji struktur bloku wschodniego.
Jednym z gþwnych przejaww (zarwno przyczynĢ jak i konsekwencjĢ)
zachodzĢcych zmian byþ wzrost marginalizowanych dotychczas tendencji
patriotycznych i nacjonalistycznych w krajach Europy ĺrodkowo-Wschodniej i byþego
ZSRR. Narody pozbawione wþasnych paıstw zaczħþy dĢŇyę do ich utworzenia.
NastĢpiþa dekompozycja paıstw wielonarodowych, ktra nie zawsze przebiegaþa drogĢ
pokojowĢ. Proces ten nie zostaþ jednak doprowadzony do koıca. Staþo siħ tak takŇe za
sprawĢ Zachodu, ktry odmwiþ uznania niepodlegþoĻci zainteresowanym podmiotom,
ktre w myĻl konstytucji dotychczasowych paıstw federacyjnych nie byþy republikami
zwiĢzkowymi. Sprawa dotyczyþa miħdzy innymi Kosowa, Grnego Karabachu,
Abchazji i Czeczenii.
Miejscem, w ktrym zogniskowaþ siħ powyŇszy problem staþa siħ niewielka
pþnocnokaukaska Czeczenia. Tylko jej przypadek moŇemy uznaę za caþkowicie
bezdyskusyjny, poniewaŇ ogþosiþa niepodlegþoĻę i stworzyþa sprawujĢce efektywnĢ
wþadzħ struktury paıstwowe (nie zrobiþo tego Kosowo), jej wola niepodlegþoĻci byþa
bezdyskusyjna (w Grnym Karabachu i Kosowie rozwaŇano zjednoczenie odpowiednio
z ArmeniĢ i AlbaniĢ), a powyŇszy cel osiĢgniħty zostaþ bez udziaþu obcej interwencji
(jak byþo w Abchazji). Zamiarem autora pracy jest wþaĻnie prba okreĻlenia statusu
prawnego Czeczenii i przy okazji jego omawiania poruszenie bardziej oglnych
zagadnieı zwiĢzanych z powstaniem paıstwa we wspþczesnym prawie
miħdzynarodowym.
Tematem pierwszego rozdziaþu pracy jest powstanie paıstwa w Ļwietle prawa
miħdzynarodowego. Zaczyna siħ on od omwienia samego terminu i warunkw jakie
dany podmiot musi speþniaę aby staę siħ paıstwem. Krtkiej charakterystyce poddano
wyrŇniane przez doktrynħ sposoby powstania paıstw, wiħkszĢ uwagħ poĻwiħcajĢc
3
odnoszĢcym siħ do tego procesu zasadom prawa miħdzynarodowego. Opisane zostaþy
trzy zasady majĢce najwiħkszy wpþyw na politycznĢ mapħ Ļwiata: uti possidetis,
integralnoĻę terytorialna i prawo narodw do samostanowienia. Zwracono uwagħ na ich
rozwj, zakres zastosowania i wspþczesne przewartoĻciowania, powoþujĢc siħ na
odpowiednie postanowienia dokumentw miħdzynarodowych, poglĢdy doktryny i
praktykħ paıstw. W kolejnym punkcie przystĢpiono do omwienia instytucji uznania
paıstwa. PoczĢtkiem wywodu jest przywoþanie zasadniczej kontrowersji dotyczĢcej
charakteru prawnego aktu uznania w Ļwietle teorii deklaratywnej i konstytutywnej,
potem wymieniono formy w jakich uznanie moŇe zostaę udzielone, a na koniec
zasygnalizowano rozwaŇane przez naukħ prawa miħdzynarodowego zagadnienie
dobrowolnoĻci, wzglħdnie obowiĢzku uznania i abstrahujĢcĢ od tych rozwaŇaı praktykħ
paıstw.
Drugi rozdziaþ zostaþ poĻwiħcony Czeczenii, a gþwnie jej historii ze
szczeglnym uwzglħdnieniem wydarzeı lat dziewiħędziesiĢtych. Celem autora jest
przybliŇenie maþo znanych aspektw przeszþoĻci i teraŅniejszoĻci kaukaskiego kraju
oraz ukazanie w szerszym Ļwietle zachodzĢcych w nim wydarzeı. Dzieje Czeczenii
pomagajĢ zrozumieę jej obecnĢ sytuacjħ oraz mogĢ dostarczyę dodatkowych
argumentw przy rozwaŇaniach dotyczĢcych jej statusu prawnego.
W trzecim rozdziale analizie poddano status prawny Czeczenii oraz fakt jej
secesji z punktu widzenia trzech porzĢdkw prawnych: radzieckiego, czeczeıskiego i
rosyjskiego. GþwnĢ uwagħ zwrcono na unormowania konstytucyjne. Odniesiono siħ
rwnieŇ do innych istotnych dokumentw takich jak radzieckie ustawy majĢce
zapobiec rozpadowi paıstwa, czeczeıskie deklaracje niepodlegþoĻci czy dekrety
prezydenckie w oparciu o ktre Rosja rozpoczħþa wojnħ z CzeczeniĢ.
Ostatni rozdziaþ dotyczy pozycji Czeczenii na arenie miħdzynarodowej,
konwencyjnego uksztaþtowania jej stosunkw z RosjĢ oraz zastosowania omwionych
w rozdziale pierwszym pojħę i instytucji prawa miħdzynarodowego do okreĻlenia
statusu prawnego Czeczenii. Udziela odpowiedzi o zasadnoĻę objħcia Czeczenii
reŇimem prawa miħdzynarodowego.
PiszĢc pracħ poĻwiħconĢ prawnemu statusowi Czeczenii autor korzystaþ z dwch
zasadniczych grup Ņrdeþ. Pierwsze dotyczyþy zagadnieı prawnomiħdzynarodowych,
drugie bezpoĻrednio wiĢzaþy siħ z CzeczeniĢ. WyjĢtkowo tylko spotykaþ siħ z
opracowaniami þĢczĢcymi obie kwestie, Ňadne z nich nie miaþo jednak charakteru
kompleksowego. Nie brak syntetycznych opracowaı instytucji prawa
4
miħdzynarodowego oraz pogþħbionych analiz poszczeglnych zagadnieı w ujħciu
teoretycznym lub historycznym. Natomiast Ņrdþa informacji na temat Czeczenii majĢ
przewaŇnie charakter czĢstkowy. SĢ to przede wszystkim analizy, materiaþy
publicystyczne i wiadomoĻci agencyjne. Opracowania monograficzne dotyczĢ gþwnie
historii, wzglħdnie wojny z lat 1994-1996, rzadziej procesu odzyskiwania
niepodlegþoĻci.
1
Oprcz klasycznych Ņrdeþ drukowanych (dokumenty, monografie i
opracowania, studia i materiaþy) autor wykorzystaþ rwnieŇ materiaþy publikowane w
wersji elektronicznej (internet). Daþo to moŇliwoĻę siħgniħcia do najĻwieŇszych
wiadomoĻci oraz opracowaı trudno dostħpnych w innej formie. Internet uþatwia
rwnieŇ zachowanie obiektywizmu, poniewaŇ od czasu napaĻci rosyjskiej w 1999 roku
jest praktycznie jedynym Ņrdþem informacji od strony czeczeıskiej.
CechĢ charakterystycznĢ Ņrdeþ na temat Czeczenii jest duŇa iloĻę zawartych w
nich informacji niezweryfikowanych oraz faþszywych. Jest to efektem nie tylko
trudnoĻci w dostħpie do informacji i braku czasowego dystansu wobec wydarzeı, ale
rwnieŇ, prowadzonej gþwnie przez Rosjħ, celowej dziaþalnoĻci dezinformacyjnej.
Na szczeglnĢ uwagħ zasþuguje praca Piotra Grochmalskiego (P. Grochmalski, Czeczenia. Rys
prawdziwy, Wrocþaw 1999), ktra zawiera obszerny opis dziejw Czeczenii do poczĢtku 1997 roku
poruszajĢc przy tym zagadnienia dotyczĢce jej statusu prawnego.
5
1
[ Pobierz całość w formacie PDF ]