[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Walka króla Zygmunta Augusta z ruchem egzekucyjnym i skutki dla sytuacji wewnętrznej dla Rzeczpospolitej
Wpływ na stosunki Zygmunta Augusta ze szlachta i magnateria poczatkowo mialy sprawy osobiste związane z Barbara Radziwił.
Od 1544 Zygmunt August objal samodzielne rzady na Litwie i tam zaczał potajemnie spotykac się z Barbara Radziwił. Pod wpływem jej braci Mikołaja Czarnego i Mikołaja Rudego król zgodził się na małżeństwo z Barbara, by podnieść range Radziwiłow w 1547 otrzymali oni tytuł książęcy. Małżeństwo króla z Barbarą wynosiło ród Radziwiłów ale Nie przynosiło Koronie korzyści politycznych i militarnych. Oburzenie wśród szlachty wywołał fakt iż król chciał doprowadzic do koronacji Barbary. W 1548r na sejmie w Piotrkowie szlachta zwiazana z ruchem egzekucyjnym domagała się rozwiązania tego małżeństwa szlachcie przewodził starosta generalny Andrzej Górka.
Król chcąc zabezpieczyć się przed buntem zawarł przymierze z cesarzem Ferdynandem Habsburgiem w 1549r: sprzymierzył się z obcym państwem przeciwko własnym poddanym. Ostatecznie w 1550r zastraszono tym sojuszem z Habsburgami szlachtę. Zgodziła się na koronacje Barbara. W 1552r Barbara Radziwiłówna umiera a krol potwierdzając swój sojusz z Habsburgamiw w 1553r zawiera małżeństwo z Katarzyna Habsburg, który tworzyło sojusz polityczny i militarny z Habsburgami.
Wniosek:
Sprawa z Barbara miała wymiar nie tylko wymiar tragedii osobistej krola ale przyczyniła się do długotrwałego konfliktu Zygmunta Augusta ze szlachta. Krol nawet w latach 1559-1562 nie zwoływał sejmu walnego by nie mieć kontaktu z przywódcami ruchu egzekucyjnego. W związku z tym średnia szlachta organizowala samowolne zjazdy w Sandomierzu od 1560r.
Dopiero w związku z wojna o inflanty krol zgodzil się uczestniczyc w sejmie walnym w Piotrkowie. Sejmy w latach 1562-63 przeprowadził szereg reform związanych z postulatami ruchu egzekucyjnego . Krol zgodzil się by krolewszczyzny ofiarowane magnatom po 1504r były poddane egzekucji i wróciły do dóbr Korony ( z tych królewszczyzn uzyskiwano rocznie 700 tys. Zł i przekazywano to na utrzymanie dworu). Krol zgodził się tez by doszło do utworzenia „ Wojska kwarcianego”: z dzierzaw dobr krolewskich 4 czesc (kwarte) oddawano do skarbu w Rawie i z tego utrzymywano królewskie wojsko- ok.4tys ludzi. Zygmunt August nie zgodzil się na utworzenie kościoła narodowego a rok po sejmie Piotrkowskim zatwierdził dla Korony postanowienia soboru w Trydencie- Sformułował program kontrreformacji , zgodzil się tez iż w 1564 z inicjatywy bisk. Stanisława Hozjusza na sprowadzeniu do Braniewa jezuitów.
Przy okazji tych wydarzen Zygmunt August nie zgadzał się na represjonowanie innowierców i poprał zgode Sandomierska z 1570r miedzy luteranami, kalwinami i bracmi Czeskimi ( nie obejmowała ona arian).
Zygmunt August umiera 6/7 lipca 1572 w Knyszynie w momencie śmierci nie było stworzonych żadnych zasad ustrojowych na czas bezkrólewia a w zwiazku z tym władze przejely kaptury. ( kaptury- konfederacje szlacheckie, które w danych czesciach kraju przejmowały funkcje wykonawcze i sadownicze[ sądy kapturowe]) zaczeły się tworzyc tez stronnictwa polityczne: w Łowiczu wokół prymasa Jakuba Uchańskiego i w Krakowie wokół marszałka wielkiego koronnego Jana Firleya ( kalwina) był wspierany przez innowierców.
W związku z tym walka miedzy tymi stronnictwami wpłynęła na przebieg zjazdu senatorów w Kaskach i przebieg sejmu przed elekcyjnego.
25 pazdz. 1572 zapadly decyzje bedące wyrazem kompromisu:
W okresie bezkrólewia władze jako Inter rex miał przejmować zawsze prymas Polski, przyjeto iż król bedize wybierany w wolnej elekcji opartej o zasade viritim ( z udziałem ogółu szlachty). W zwiazku z kandydatami do tronu 28 stycznia 1573r sejm przyjął zasade Konfederacji Warszawskiej gwarantującej wolności i swobody religijnej w Rzeczpospolitej. WIazało się to z tym iż kandydatami do tronu byli zagorzali katolicy Agrest ( szlachta tak nazywała ksiecia Ernesta Habsburga) i Gawoński (Henryka Andegawenskiego).
Podsumowanie:
Zygmunt Stary w okresie swoich rządów starał się prowadzic polityke równowagi miedzy magnateria i szlachta i wzmacniac wladze krolewska była to tez polityka antyhabsburska.
Zygmunt August prowadził polityke sojuszu z magnateria przeciwko sredniej szlachcie, oparl się tez na sojuszu z Habsburgami w jego rządów doszlo 28 czerwca 1569r do zawiązania unii realnej Korony z Litwą i utworzenia Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
1544-1548 Zygmunt August przejmuje samodzielna władze na Litwie i w Koronie
1562r-1563r sejm w Piotrkowie i czesciowa realizacja Razdan ruchu egzekucyjnego w zamian szlachta zgadza się na podatki : przeznaczone na wojne o inflanty (wojna 7letnia), krol tworzy wojsko kwarciane- armia koronna istniejaca poza pospolitym ruszeniem
1572-1573r okres bezkrólewia i w tym czasie zostaja stworzone zasady ustrojowe związane z wolna elekcja i urzedem Inter rexa
1573r – konfederacja warszawska potwierdzajaca tresc zgody Sandomierskiej. Ogłoszono ja gdyż jednym z kandydatow był Henryk Walezy, który we Francji organizował Noc Św. Bartłomieja.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]