[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Aby rozpocząć lekturę,
kliknij na taki przycisk ,
który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.
Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym
LITERATURA.NET.PL
kliknij na logo poniżej.
JÓZEF IGNACY KRASZEWSKI
KRÓL PIAST
(MICHAŁ KSIĄŻĘ WIŚNIOWIECKI)
POWIEŚĆ HISTORYCZNA
CYKL POWIEŚCI HISTORYCZNYCH
OBEJMUJĄCYCH
DZIEJE POLSKI
2
Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, Gdańsk 2000
3
Michał Korybut Wiśniowiecki
Miedzioryt ze zbiorów Muzeum Narod. w W–wie
4
TOM PIERWSZY
I
W Łowiczu, w dworcu arcybiskupim
1
, gdzie podówczas prymas Prażmowski
2
przebywał,
bliżej chcąc być stolicy, pod koniec 1668 roku, po odjeździe Jana Kaźmirza
3
ruch, zjazdy i
narady były nieustające. Arcybiskup pochlebiał sobie, że miał w ręku koronę i że nią rozpo-
rządzi, jak mu się podoba, sobie, rodzinie i sprzymierzeńcom zapewniając znakomite korzy-
ści. Francuskie zabiegi, poczęte za żywota Marii Ludwiki
4
, przeżyły ją i tryumfowały.
Znudzony wszystkim Jan Kaźmirz jechał do Francji odpoczywać na tłustym opactwie
5
, a
po drodze był tak wesół, że w Krakowie tańcował, a jego orszak tak się sprawiał butno, że
szlachtę bił, która ekskróla pozywała do sądów kapturowych
6
i sądziła go na infamię
7
. Żarto-
bliwsi na sejmie abdykacyjnym
8
przezwali go już panem Snopkowskim, od wąsów snopu
9
w
szwedzkim herbie.
Smutne to zrzucenie korony, od której Walezjusz
10
uciekał, jowialiści
11
ówcześni w żart
obracali. Niczyjego serca nie przejęły te groźne, prorocze, natchnione, łzawe wyrazy, jakimi
Jan Kaźmirz kraj pożegnał.
Takie to były czasy. On sam, z piersi dobywszy to złowrogie proroctwo Kassandry
12
, które
było jakby echem kazań Skargi
13
, on sam śmiał się nazajutrz, zostawszy panem Snopkow-
1
Mowa o zamku biskupim nad Bzurą w pobliżu Łowicza. Zamek ten został zbudowany w XIV w. przez Ja-
rosława Bogorię ze Skotnik i należał do prymasów gnieźnieńskich
2
M i k o ł a j P r a ż m o w s k i (1617–1673) – prymas, przywódca stronnictwa francuskiego, zamierzał
wprowadzić na tron polski księcia francuskiego. Po wyborze Michała Wiśniowieckiego, otwarcie mu się sprze-
ciwiał i był główną sprężyną wszelkich knowań przeciwko królowi. W obronie króla szlachta zawiązała konfe-
derację pod Gołębiem i skazała go na uwięzienie
3
J a n K a z i m i e r z (1609–1672) – król polski, panował od r. 1648–1668
4
M a r i a L u d w i k a z domu księżna Gonzaga (1611–1667) – w roku 1647 poślubiła Władysława IV. Po
śmierci króla, była zwolenniczką kandydatury Jana Kazimierza na tron polski, Maria Ludwika została później
żoną Jana Kazimierza
5
Wzmianka dotyczy opactwa w Nevers we Francji. Opactwem zarządzał Jan Kazimierz po złożeniu korony
polskiej
6
s ą d k a p t u r o w y – sąd karny podczas bezkrólewia i podczas trwania elekcji Michała Wiśniowieckiego
7
i n f a m i a (łac.) – sądowe pozbawienie czci i praw obywatelskich; tu: utrata czci i praw królewskich
8
s e j m a b d y k a c y j n y – zgromadzenie senatorów i posłów na obrady publiczne w celu złożenia z tro-
nu króla; tu mowa o sejmie w dniu 16 września 1668 roku, na którym „złamany obradami” Jan Kazimierz złożył
koronę
9
Wzmianka dotyczy herbu Wazów – „Snopek”
10
H e n r y k W a l e z y (1551–1589) – pierwszy król elekcyjny w Polsce, w roku 1573 porzucił Polskę dla
objęcia korony francuskiej
11
j o w i a l i s t a (z łac.) – żartowniś, facecjonista
12
p r o r o c t w o K a s s a n d r y – Kassandra – wieszczka trojańska, która przepowiedziała zburzenie Troi.
Aluzja dotyczy proroctwa, które wypowiedział Jan Kazimierz podczas abdykacji
13
P i o t r S k a r g a (1536–1612) – nadworny kaznodzieja Zygmunta III. Obowiązek swój pełnił przez 24
lata, od roku 1588. W Kazaniach sejmowych (Kraków 1597) Skarga wzywał szlachtę do poprawy obyczajów,
gromił warcholstwo i przepowiadał upadek Polski
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]